Koronavirüs pandemisi herkesi etkilemeye devam ediyor. Hamilelerin ise aklında birçok soru var. Koronavirüs sürecinde gebelik, doğum ve emzirme yönetiminde ne yapacağız? Hamileler koronavirüsten nasıl korunabilir? Gebelik takibimiz nerede ve nasıl yapılacak? Koronavirüs anne karnındaki bebeği etkiler mi? Koronavirüs negatif veya pozitif gebede doğum yönetimi nasıl olmalı? Annede koronavirüs tespit edilirse bebeğini emzirebilir mi? İşte koronavirüs, hamilelik ve doğum ve emzirme ilgili 8 soru, 8 cevap: Op. Dr. Egemen Koyuncu, tüm merak edilen soruları yanıtladı.
HAMİLELER KORONAVİRÜSTEN NASIL KORUNABİLİR?
Hamile iseniz ve çalışmıyorsanız sosyal mesafe uygulamasına katılarak evde kalmalısınız. Çalışan gebe kadınlarda kurumların çok büyük çoğunluğu gebe çalışanlarını evden çalışmak üzere kurumların kalabalığından uzaklaştırdılar. Enfeksiyondan korunmanın en önemli yolu enfekte tanıdıklarımız, ailelerimiz ve iş arkadaşlarımızla karşılaşma olasılığından uzak durmaktır. Çalışmak zorunda kalan emekçi kadınlarımız için sürekli el yıkamak, mutlaka etkili maske kullanmak, sosyal mesafe kurallarına dikkat etmek ve toplu taşıma kullanımında bu önlemlere eldiven kullanımı ekleyerek özellikle dikkat etmektir. Yüz kalkanı olarak anılan yüz koruyucu maskeler de korunmada oldukça yararlıdır. Çünkü bulaş özellikle ağız, burun ve gözlerden olur.
- Hamilelik ve koronavirüs: “Gebelik kontrolüne ne zaman gitmeliyim?”
Bebek bekleyen anneler ne yapmalı? 9 soruda hamileler ve koronavirüs
HAMİLELİKTE BAĞIŞIKLIK NASIL ARTIRILIR?
Bu arada en çok aldığım soru bağışıklığımızı nasıl yükselteceğimizle ilgili ve bu konuda önerilerimiz herkes için aynı aslında… Çok düzenli ve dengeli bir beslenme, kaliteli ve yeterli sürede bir uyku, şekeri kesmek ve karbonhidratı çok azaltmak gerekiyor. Bu arada doktorunuzla iletişim halinde olup tiroid ve şeker metabolizması problemleri gibi sorunlarınız varsa özellikle dikkat edilmesi, gebelikte gereken vitaminlerin yanısıra bağışıklığı güçlü tutacak omega 3, D vitamini ve C vitamini almanızı öneriyorum. Bu konuda dozların belirlenmesi daime kişiye özeldir ve doktorunuzla iletişim haline olmadan kendiniz destek kararı vermeyiniz ve doz belirlemeyiniz.
- Hafta hafta hamilelik: Hangi hafta neler oluyor?
- Hamilelikte zayıf bağışıklık sistemi nasıl güçlendirilir?
Covid-19 açısından gebeliğin iki önemli detay vardır. Bunlardan ilki gebelikte vücut direncinin bir miktar düşebileceğini biliriz ve korunma prensiplerini çok önemseriz. Ancak şimdiye kadar gebe olanlarla olmayanlar arasında enfeksiyon sıklığında bir farklılık saptanmadı ki bu gebelikte enfeksiyonun daha kolay olacağı gibi bir gerçeğimizin henüz olmadığını gösteriyor. İkinci ve en önemli detay ise bu kadınların büyük çoğunluğunun genç kadınlar olması ve yaşlarına ek hipertansiyon, diabet gibi ek hastalıklar çoğunda olmadığı için enfeksiyonu geçiren gebelerde sürecin çok daha kolay yönetildiğini, tedaviye yanıtın çok daha iyi olduğunu, yoğun bakım oranının düşük olduğunu ve yaşamsal risklerin çok daha düşük olduğunu biliyoruz.
GEBELİK TAKİPLERİMİZ NASIL VE NEREDE YAPILACAK?
Gebelik takibinizi yapan doktorunuz ve sağlık kurumları sizin için zaten olağanüstü önlemler almış durumdalar ve hastanelerin Covid servisleri ile sağlıklı insanların takip edildiği alanlar özellikle ayrılmış durumdadır. Hastanelerde çalışan hekim arkadaşlarım da halihazırda takibi gerekli hastalar dışında çok fazla hasta görmüyorlar ve muayene alanlarını mümkün olduğunca yoğun önlemlerle koruma altına alıyorlar. Bu konuda daha butik çalışan muayenehanelerde de bütün önlemler alınıyor ve biraz daha rahat bir başvuru alanı sağlıyorlar.
Daha seyrek hasta randevusu alınması sosyal mesafenin korunması için oldukça önemli ve klinik girişlerinde de ateş bakılıp, klinik durumunuz sorgulanmalı ve mutlaka ellerinizi yıkayıp ardından dezenfektan kullanmalısınız. Lütfen dışarda giydiğiniz eldivenlerle sağlık kurumlarına girmeyiniz. Bu durumda siz de dokunduğunuz yerlerden aldığınız enfeksiyonu sağlık kurumlarına ne yazık ki hiç istemeden yayabilirsiniz.
Laboratuar kullanmak zorunda olduğumuz tarama testleri gibi zorunlu uygulamalarda hastanelerde oluşturulan enfeksiyon olasılığı yüksek olmayan hasta kabulü alanları mutlaka olmalıdır ve elbette sağlanacaktır. Özel Laboratuarlar da bu uygulamayı başarı ile yürütmektedir.
KORONAVİRÜS ANNE KARNINDAKİ BEBEĞİ ETKİLİYOR MU?
Şu ana kadar annede Covid-19 varlığında plasentadan bebeğe geçiş (vertikal geçiş) sadece 26 Mart’ta bir doğumda rapor edildi. Ancak bu vakada plasentada PCR çalışması yapılmadı. Yani bulaşın anne karnında olup olmadığı hala belirlenemedi. Şimdilik elimizdeki verilerle plasentadan geçişin olmadığını kabul ediyoruz. Ancak virüs bulaşı ile ilgili bilgilerimiz güncel olarak yenileniyor ve hepsini yakından takip ediyoruz.
COVİD NEGATİF GEBEDE TAKİP VE DOĞUM YÖNETİMİ NASIL OLMALI?
Anne adayında enfeksiyon bulgusu yok ise gebelik izlemi tamamen rutin biçimde yapılır ve takibin gereksiz sıklaştırılması ya da doğum eyleminin öne alınması gibi bir zorunluluk henüz yoktur. Önümüzdeki günlerde pandeminin yayılma hızı ve enfeksiyon ile ilgili bilgilerimiz yenilendikçe, hastanelerin durumuna göre doğum eylemini ideal haftalara ulaşınca( en iyi doğum haftası 39. haftadır) gerçekleştirmeyi önerebiliriz. Ancak şu anda böyle bir uygulama içinde değiliz.
Covid-19 ile enfekte olmayan anne adayında doğum şekli ile ilgili ek bir uyarı ya da öneri yoktur. Normal(vaginal) doğum ile ilgili bir engeliniz yoksa rahatlıkla doğumu bekleyebilirsiniz. Sezeryan endikasyonunuz var ise veya doğum sırasında zorunlu olarak sezeryana karar verilirse anestezi yöntemi olarak epidural-spinal analjezi uygulaması yararlı olacaktır.
Çünkü bulgusu olmayan ancak çekilen bilgisayarlı tomografilerde minimum akciğer etkilenmesi görülen pek çok vaka vardır. Bu nedenle mümkün olduğunca genel anestezi ve dolayısıyla entübasyondan kaçınmak uygun olur.
Doğumhane ve ameliyathanelerde doğum, sezeryan ve diğer acillerle ilgilenen sağlık çalışanı dostlarımızın Covid servisleri ile ilişkisi bulunmamakta ve enfeksiyonun yayılması bu şekilde önlenmeye çalışılmaktadır.
COVİD POZİTİF GEBEDE DOĞUM YÖNETİMİ NASIL OLMALI?
Covid ile enfekte annede mevcut data ile erken doğum riskinin yüksek olabileceği ve vaginal doğum sürecinde de bebeğin daha kolay strese girebileceğini biliyoruz.
Eğer erken doğum riski ortaya çıkmış ise bebek akciğerinin olgunlaşması için anneye yaptığımız düşük doz kortizonun enfekte kadında akciğer bulgularını ağırlaştırma riski nedeniyle mümkün olduğunca önermiyoruz. Ancak çok gereksinim var ve enfekte annenin genel durumu iyi ve akciğer nisbeten iyi ise hekimlerin ortak kararı ile uygulanabilir.
Prematüre olsun, zamanında doğum olsun, güncel bilgilerimiz doğum şeklinin enfeksiyonla sezeryan lehinde değişmesinin gerekmediğini ortaya koyuyor. Ancak doğum eylemi sırasında bebeklerin strese daha meyilli olduğunu ve kalp atımları ile ilgili değişikliklerin sürekli izlenmesini gerektiriyor. Bu grupta doğum sürecinde daha sıklıkla sezeryan kararı verilmek zorunda kalınabileceğini biliyoruz.
Eğer halihazırda sezeryan gerekliliği varsa ya da anne isteği ile sezeryan gerçekleştirilecek ise elbette rahatlıkla yapılabilir. Ancak hastanın akciğer tutulumu gözönünde tutularak hastanın durumunda da bir engel yoksa entübasyon ve genel anesteziden kaçınılarak epidural-spinal aneljezi ile eylemi gerçekleştirmeye çalışmak gerekir.
ANNEDE KOVİD-19 YOKSA EMZİRME NASIL OLMALI?
Eğer kadın covid negatif ya da hiçbir enfeksiyon bulgusu göstermiyorsa rutin biçimde emzirmeye devam etmelidir. Ellerin yıkanması emzirmede zaten çok önemli idi, bu dönemde daha duyarlı olmamız gerektiği bir gerçektir. Evin içinde sosyal mesafelendirmeye uyuluyor ve hiç kimse eve girip çıkmıyorsa maskeye gerek yoktur. En ufak bir risk hissedilirse maske de önlem olarak eklenmelidir. Anne sütünün sindirim ve anneden geçen bağışıklık faktörlerinden ne kadar zengin olduğunu unutmamak ve hatta içinden geçtiğimiz şu zamanda emzirmenin daha da önemli olduğunu unutmamız gerekir.
ANNEDE KORONAVİRÜS VARSA EMZİRME NASIL OLMALI?
Covid pozitif kadında emzirme haklı olarak kaygı vericidir. Emzirmenin bu süre içinde 14 gün kesilmesini önerenler vardır ancak bu durumda artık bebeğin sonrasında bir daha emmeyebileceğini göze almak gerekir. Eğer lohusa evde tedavi alıyorsa, yani durumu evde tedavi alacak kadar iyi ise elleri sık sık yıkamak, N-95 maske ile yüz kalkanı kullanmak ve evde sürekli dezenfeksiyon önlemi alarak emzirmeye devam edilebilir. Enfeksiyon yoğun ise ve hastaneye yatma gerekliliği varsa, materyellerin titiz sterilize edilmesi ve bütün korunma tedbirlerine uyulması ile sağılan sütün evde bebeğe verilmesi uygun olur.
Burada önemli olan elbette annenin sağlığı ve bir an önce iyileşmesidir. Ancak mümkün olduğunda anne ile bebek arasındaki bağı ve anne sütünün yararını göz önünde tutmaya çalışırız.
