Dünyayla birlikte ülkemizi de kasıp kavuran koronavirüs pandemisi günlük yaşam alışkanlıklarımız gibi psikolojimizi de derinden etkiledi. Kontrollü yeni sürecin başladığı bugünlerde, doğa yürüyüşleri de psikolojimize iyi geleceği düşüncesiyle rağbet görüyor. Ancak aman dikkat! Bahar aylarında doğanın canlanmasıyla yaygınlaşan keneler özellikle çalılıkların olduğu yerlerde ve piknik alanlarında ciddi risk oluşturuyor. Küçük bir kene tutunması ile sessizce vücuda giren mikrobun bulaşmasıyla ortaya çıkan, ünlü şarkıcı Justin Bieber’ın da yakalandığı Lyme hastalığı; mikrobun vücuda girmesinden aylar hatta yıllar sonra bile ortaya çıkabiliyor. Lyme nedir? Lyme nasıl bulaşır? Ne gibi hastalıklara yol açar? Nasıl tedavi edilir? gibi soruları merak etmeye başladılar. Biz de Prof. Dr. Meral Sönmezoğlu’na konuyla ilgili merak edilen soruları sorduk.
LYME NEDİR?
Lyme hastalığı Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Avrupa’da en sık görülen vektörle bulaşan hastalıktır. ABD’de bildirimi zorunlu hastalıklar listesinde 6. Sırada bulunmuş. 2007-2018 yılları arasında 262,481 doğrulanmış olgu bildirilmiş. Tüm vektörle bulaşan hastalıkların %63’ünü, kene ile bulşana hastalıkların %82’sini Lyme hastalığı oluşturmuş.
EN ÇOK HANGİ YAŞ ARALIĞINDA GÖRÜLÜR?
Lyme hastalığı ilk kez 1977 de ABD’nin Connecticut eyaleti Lyme kasabasında bir grup çocukta tanımlanmış ve juvenil romatoid artrit olduğu düşünülmüş. 1980 de etkenin bir spiroket olduğu keşfedilmiş ve 1991 de ABD de hastalık bildirimi zorunluk hastalık listesine alınmış. Bu tarihten sonra ABD’de her yıl 300.000 hasta bildirimi yapılmakta ve gerçek sayının bildirilenin 8-10 katı olduğu düşünülmektedir. Her yaş grubunda görülür ancak iki grupta yükseklik gösterir. 5-14 yaş grubu çocuklar ve 45-55 yaşında erişkinlerde.
LYME NASIL BULAŞIR? NELERE YOL AÇAR?
Lyme hastalığı etkeni Borrelia burgdorferi ve nadiren, Borrelia mayonii insanlara enfekte kene tutunması ile bulaşır. 7-14 gün sonra ateş, halsizlik, başağrısı ile deride kenenin girdiği yerde karakteristik döküntü çıkar, buna eriteme migrans denir. Bir hafta 10 gün kalıp kendiliğinden de geçebilir. Bu dönemde hastalık tedavi edilmezse infeksiyon eklemlere, kalbe ve sinir sistemine ilerler. Hastalığın belirtileri üç dönemlidir. Erken dönem deri, erken yaygın ve geç hastalık.
Geç hastalık ilk deri döküntüsünden haftalar veya aylar sonra ortaya çıkabilir. En sık görülen eklem iltihaplarıdır (artrit). Sinir sisteminde de sinsi seyreden ansefalit, polinöropati de yapabilir. Avrupa’da Lyme hastalarında kronik deri hastalığı “akrodermatit kronik atrofikans” denilen bir tablo yapabilir.
NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Hastalığı tanısı klinik belirtilerine dayanır, özellikle kene teması öyküsü ve karakteristik döküntüye. Laboratuvar testleri de tanıyı destekler.
Çoğu Lyme hastaları birkaç haftalık antibiyotik tedavisi ile başarılı bir şekilde tedavi edilir.
KENEDEN KORUNMAK İÇİN BU ÖERİLERE DİKKAT!
Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. A. Sesin Kocagöz kenenin vücuda en çok boyundan, bacaklardan ve kollardan girdiğini belirterek, korunmak için önlem alınmasının çok önemli olduğunu söylüyor. İşte o önlemler:
- Kenelerin bulunduğu yeşil alanlardan, özellikle çalılıklardan, bol yapraklı yerlerden mümkün olduğunca uzak durun.
- Hayvan barınakları veya kenelerin yaşayabileceği alanlara gidecekseniz kene kovucu losyon sürün ya da kıyafete sıkılan sprey sıkın.
- Riskli alanlarda bulunduğunuzda kapalı giyinin; özellikle boynunuzu, kollarınızı ve bacaklarınızı uzun giysilerle kapatın. Pantolonun paçasını çorabınızın içine sokun.
- Kenenin daha net görülebilmesi için açık renkli giysiler giyin.
- Kıyafetlere yapışabildiklerinden eve gelir gelmez piknik kıyafetlerini hemen çıkarıp yıkayın.
VÜCUDUNUZDA KENE İLE KARŞILAŞTIĞINIZDA NE YAPMALISINIZ?
Piknik alanlarına gittiğinizde çalılıklardan ve bol yeşillikli ağaçlardan uzak durmanız çok önemli. Prof. Dr. A. Sesin Kocagöz, bu tür yerlere gittikten sonra kişinin eve girince öncelikli olarak tüm kıyafetlerini çıkarıp değiştirip duşa girmesi ve vücudunda kene araştırması yapması gerektiğini belirterek “Vücudunuzda keneyi fark ettiğinizde ya da duştayken elinize ‘ben’ gibi bir çıkıntı geldiğinde gelişigüzel çıkarmaya çalışmayın. Kenenin koparılmadan ve ezmeden çıkarılması için hemen en yakın sağlık kuruluşuna; dermatoloji uzmanına ya da acil hekimine başvurun. Kene vücutta ne kadar uzun kalırsa o kadar çok enfeksiyon bulaştırıyor” diyor.
JUSTIN BIEBER’DAN AÇIKLAMA
Justin Bieber yakalandığı Lyme hastalığı için, “birçok insan benim hakkımda çok kötü görünüyor, uyuşturucu kullanıyor” gibi yorumlar yapıyor fakat bu insanlar benim hasta olduğumu fark etmedi. Lyme, cildini, beyin fonksiyonunu, enerjisini ve tüm sağlığını etkileyen kronik bir rahatsızlık dedi.
Yaşadıklarını, YouTube’da yayınlayacağı belgesel tarzındaki video serisinde anlatacağını aktaran Bieber, “Savaştığım ve üstesinden geldiğim her şeyi öğrenebilirsiniz.” ifadesini kullandı.
Hastalığı yenmesine yardımcı olacak doğru tedaviyi aldığını vurgulayan Bieber “Her zamankinden daha iyi bir şekilde geri döneceğim.” mesajı verdi.
Justin Bieber’ın eşi model Hailey Bieber, Twitter hesabından yaptığı paylaşımla eşine destek verdi ve “Lyme hastalığının ciddiyetini önemsiz gibi lanse etmeye çalışanlara” tepki göstererek, “Lütfen araştırmanızı yapın ve yıllarca bu hastalıktan muzdarip olanların hikayelerini dinleyin.” ifadesini kullandı.
